Μαίνεται ο «πόλεμος» των μελανιών στα πακέτα των τσιγάρων

Η εταιρεία συνεργάζεται με το 75% των κεντρικών τραπεζών του κόσμου στα περίφημα μελάνια ασφαλείας, εκείνα δηλαδή που χρησιμοποιούνται στα χαρτονομίσματα. Ξεκίνησε σχετικά ταπεινά από τον Μορίς Αμόν, τον ιδρυτή της, που προμήθευε τις γαλακτοκομικές επιχειρήσεις με ένα ειδικό λίπος. Η εταιρεία ονομάσθηκε SICPA (Societe Industrielle et Commerciale des Produits Alimentaires). Τη δεκαετία του ’40 όμως εξειδικεύθηκε σε κάτι τελείως διαφορετικό: στα μελάνια ασφαλείας για χαρτονομίσματα, προμηθεύοντας τη Μαδρίτη για την εκτύπωση της ισπανικής πεσέτας.
Η δουλειά δεν ήταν απλή. Επιτηρούμενη από το εγκληματολογικό εργαστήριο της Λωζάννης, οι μέθοδοι και τα χρώματα παραγωγής των ειδικών μελανιών έγιναν στάνταρντ στην Ιντερπόλ. Εξαιτίας της φύσης της, η εταιρεία διατηρεί στενή σχέση τόσο με τις διωκτικές υπηρεσίες όσο και με τις κεντρικές τράπεζες. «Ο πελάτης της» είναι, σε τελευταία ανάλυση, οι κυβερνήσεις.
Το 2007, η SICPA αναπτύσσει ένα νέο προϊόν για να ανταποκριθεί στις αυξημένες ανάγκες των κυβερνήσεων, το λεγόμενο Sicpatrace, το οποίο διευκολύνει την ιχνηλασιμότητα των προϊόντων που είναι ευαίσθητα σε ψευδεπίγραφη αντιγραφή (counterfeiting), λαθρεμπόριο και δασμο-φοροδιαφυγή. Πρόκειται για ένα barcode με τσιπ που ενσωματώνει πληροφορίες για το πού παρήχθη μια μονάδα προϊόντος και αν έχουν πληρωθεί φόροι γι’ αυτήν.
Ενα χρόνο αργότερα εκδηλώνεται η κρίση στην Ελλάδα και η απότομη αύξηση των φόρων κατανάλωσης οδηγεί σε έκρηξη του εμπορίου με παράνομα προϊόντα. Ετσι η SICPA εμφανίζεται στην Ελλάδα, αναζητώντας μια «πόρτα» στην ευρωπαϊκή αγορά, καθώς μέχρι τότε το προϊόν Sicpatrace επωλείτο σε χώρες του Τρίτου Κόσμου. Αλλά υπήρξαν και χώρες που απέρριψαν το προϊόν, όπως οι Φιλιππίνες. Εκεί οι τοπικές αρχές υποστήριξαν ότι «δεν αποτρέπεται η διασυνοριακή διακίνηση λαθραίων προϊόντων» και ότι η επιβάρυνση της τιμής των τσιγάρων «θα ήταν υπερβολική». Η ελβετική εταιρεία ανέφερε ότι οι Φιλιππίνες έχαναν 10 δισ. από το λαθρεμπόριο τσιγάρων και καπνού, χωρίς να είναι σε θέση να το αποδείξει. Ωστόσο περηφανεύεται δημόσια ότι το σύστημά της είναι υπεύθυνο για την είσπραξη 40 δισ. δολαρίων σε υπερβάλλοντες φόρους και δασμούς.
Η SICPA εμφανίσθηκε στη χώρα μας πριν από μία τετραετία, κάνοντας πολύ δραστήριο λόμπινγκ για την εισαγωγή της τεχνολογίας της ως μεθόδου ανίχνευσης των προϊόντων καπνού και αλκοόλ. Την εποχή της κυβέρνησης Σαμαρά, υπουργοί παρουσίασαν στον υπουργό Οικονομικών τους εκπροσώπους των Ελβετών. Η Γενική Γραμματεία Δημοσίων Εσόδων ανέθεσε σε καθηγητή του ΕΜΠ να συντάξει γνωμοδότηση. Ο πανεπιστημιακός (σ.σ. αργότερα συνελήφθη στην Πάφο για άλλη υπόθεση) απεφάνθη ότι η ελβετική μέθοδος εξασφάλιζε τα περισσότερα πλεονεκτήματα, αλλά κατέθεσε τα συμπεράσματά του μόνο στον υπουργό.
Η ιστορία δεν προχώρησε. Ασφαλώς ρόλο εδώ έπαιξε και το ισχυρό αντίπαλο λόμπι της βιομηχανίας καπνού, που τονίζει ότι η εφαρμογή του συστήματος των Ελβετών θα επιβάρυνε τις εταιρείες και στη συνέχεια τον καταναλωτή κατά τουλάχιστον 35 εκατ. ευρώ, με αποτέλεσμα την αύξηση της τιμής και άρα και του περιθωρίου για τους λαθρεμπόρους. Και οι αντιπροσωπείες των εταιρειών ποτών αντιμετωπίζουν καχύποπτα το προωθούμενο από τους Ελβετούς προϊόν.
Μεγάλες καπνοβιομηχανίες, όπως η Philip Morris, προτείνουν ένα δικό τους σύστημα ανίχνευσης. Ενα εσωτερικό έγγραφο της SICPA αναφέρει ότι η διαφορά μεταξύ του συστήματος που προτείνει η καπνοβιομηχανία και εκείνου των Ελβετών είναι ότι «στις λύσεις της βιομηχανίας καπνού τα στρατηγικά δεδομένα για τα μεγέθη σε φόρους (fiscal data) παραμένουν στον έλεγχο της βιομηχανίας, όταν η SICPA δίδει πλήρη ιδιοκτησία των δεδομένων της στην κυβέρνηση, επιτρέποντας τη συμφωνία στο ισοζύγιο των όγκων και τη βελτιστοποίηση των εισπράξεων».
Στις 31 Ιουλίου συνήλθε σύσκεψη στην Αθήνα υπό τον υπουργό Επικρατείας Π. Νικολούδη για να ορίσει το πλαίσιο αντιμετώπισης του λαθρεμπορίου τσιγάρων, πετρελαίου και αλκοόλ. Ωστόσο, ο «πόλεμος» για τη σήμανση των τσιγάρων δεν είναι μόνο ελληνικός. Το 2010 συνήλθε το διακυβερνητικό Σώμα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για να συμφωνήσει σε ένα πρωτόκολλο για το παράνομο εμπόριο τσιγάρων. Σε αυτή τη συνεδρίαση και τα δύο συστήματα –εκείνο των Ελβετών και αυτό της Philip Morris– αντιμετωπίσθηκαν αρνητικά από το σώμα. Το πρώτο, διότι δεν καταγράφει το διασυνοριακό λαθρεμπόριο, το δεύτερο, διότι δεν καταγράφει τις μικρές μονάδες συσκευασίας, αλλά και τον δεύτερο ή και τον τρίτο αγοραστή. Δύο χρόνια αργότερα, στη συνάντηση του ΠΟΥ στη Σεούλ της Νότιας Κορέας, το ελβετικό σύστημα κερδίζει πόντους.
Κυβερνητικές πηγές ανέφεραν ότι παρά την προτίμηση που έχουν δείξει ορισμένα κυβερνητικά στελέχη στο ελβετικό σύστημα, η τελεσίδικη απόφαση δεν έχει ακόμα ληφθεί. Ο κ. Νικολούδης έχει ανακοινώσει παραμέτρους που οδηγούν στην επιλογή του, ιδιαίτερα την ανάγκη να έχει το κράτος τον απόλυτο έλεγχο των αρχείων προέλευσης των μονάδων (πακέτων, τσιγάρων) του προϊόντος. Από την άλλη, λόγω των εκλογών η κυβέρνηση δεν ήθελε να εμπλακεί σε έναν επιχειρηματικό πόλεμο προεκλογικά που θα μπορούσε να της στοιχίσει. Γι’ αυτό ίσως και οι διαβεβαιώσεις, «δεν έχουμε αποφασίσει».