Θα φανταζόταν ποτέ κανείς ότι αξιωματικοί του Πολεμικού Ναυτικού (Π.Ν.) θα έπαιρναν συμβουλές από έναν Ιταλό αρχιμαφιόζο για να ανταποκριθούν σε μία από τις πιο κρίσιμες αποστολές της καριέρας τους; Ή ότι στην προσπάθειά τους να ενεργοποιήσουν τα πιο καινοτόμα ναυτικά μας όπλα, στελέχη του Π.Ν. θα κατάφερναν να βρίσκουν λύσεις σε σοβαρά τεχνολογικά προβλήματα με κόστος λιγότερο από 3% του ποσού που απαιτούσαν οι ξένοι προμηθευτές;
Στις 8 Νοεμβρίου 2020, ο συντάκτης της «Καθημερινής» Βασίλης Νέδος περιέγραψε κρίσιμες πτυχές της Οδύσσειας των υποβρυχίων 214 και το πώς κατέληξαν να είναι πλέον τα υπερόπλα στον αγώνα ενάντια της Τουρκίας, ενώ μέχρι πρότινος είχαν λοιδορηθεί ως τα υποβρύχια (Υ/Β) που έγερναν. Στο άρθρο του, ο κ. Νέδος τόνισε ότι μια ξεχωριστή ιστορία θα μπορούσε να γραφεί για τα στελέχη του Π.Ν. που καινοτόμησαν προκειμένου να επιλύσουν τα τεράστια προβλήματα που κρατούσαν τα υποβρύχια αυτά ημιτελή για χρόνια.
Αυτό το κείμενο, λοιπόν, είναι η ιστορία αυτής της ιστορικής ομάδας του Π.Ν., η οποία κυριολεκτικά εφάρμοσε παράδοξες και διαφορετικές αρχές μάνατζμεντ που θα ζήλευε και η ίδια η μαφία. Διαπραγματεύθηκε με συνδικαλιστές, έβαλε τα γυαλιά σε αμερικανικούς και γερμανικούς τεχνολογικούς κολοσσούς και πήρε πρωτοβουλίες πρωτοφανείς για τα ελληνικά και παγκόσμια δεδομένα, ώστε να μπορέσει τελικά να ενεργοποιήσει τα Υ/Β 214, εξοικονομώντας δεκάδες εκατομμύρια ευρώ το ελληνικό Δημόσιο.
Είναι 2013. Τα Ναυπηγεία Σκαραμαγκά είναι κλειστά, τα τρία υποβρύχια 214 και το ένα υπό αναβάθμιση 209 είναι εγκλωβισμένα, ολοκληρωμένα κατά ποσοστά πολύ μικρότερα από το περίπου 80% που ήταν επισήμως γνωστό. Ποσοστό που έχει επιτευχθεί από τα ελληνικά χέρια των Ναυπηγείων Σκαραμαγκά υπό την καθοδήγηση της γερμανικής κατασκευαστικής εταιρείας HDW. Γερμανικές και αμερικανικές εταιρείες που εμπλέκονται στη ναυπήγηση των τεσσάρων Υ/Β είναι είτε εξαφανισμένες είτε ζητούν δεκάδες εκατομμύρια για να βοηθήσουν. Οι εργαζόμενοι των ναυπηγείων είναι άνεργοι και απλήρωτοι για μήνες και οι συνδικαλιστές πιέζουν για εξωφρενικά ποσά, κυρίως για κάποιους διαλεκτούς, εν μέσω κρίσης.
Μέσα σε αυτές τις συνθήκες απόγνωσης, η ηγεσία του Π.Ν. παίρνει την κατάσταση στα χέρια της, με τη σύμφωνη γνώμη της πολιτικής ηγεσίας, και αναλαμβάνει τον έλεγχο των ναυπηγείων ώστε να μπορέσει να ολοκληρωθεί η κατασκευή των Υ/Β. Το βάρος αυτής της ιστορικής αποστολής πέφτει στον τότε διοικητή του ναυτικού κλιμακίου Σκαραμαγκά (ΝΚΣ), έναν φωτισμένο αξιωματικό που αποδείχθηκε ο μάγος της διαχείρισης προσωπικού και πόρων.
Από την ίδρυσή του το 1987 και μέχρι εκείνη τη στιγμή, ο ρόλος του ΝΚΣ ήταν αποκλειστικά η παρακολούθηση της εξέλιξης και υλοποίησης των εξοπλιστικών προγραμμάτων του Π.Ν., σύμφωνα με τις συμβάσεις. Οπότε, μέσα σε μία νύχτα, το ΝΚΣ βρέθηκε από απλός παρατηρητής και επιθεωρητής των ναυπηγείων, διαχειριστής όλων των εργασιών τους και του προσωπικού.
Πρώτο μέλημα του τότε διοικητή του ΝΚΣ (Δ/ΝΚΣ) ήταν να επιλέξει μια dream team αξιωματικών και υπαξιωματικών από τη διοίκηση υποβρυχίων, οι οποίοι θα ήταν υπεύθυνοι για την όλη οργάνωση και διαχείριση του προγράμματος ναυπήγησης. Η επιλογή είναι σοφή, καθώς κανείς άλλος δεν ξέρει και δεν πονάει τα Υ/Β περισσότερο από αυτούς που θα ήταν και οι τελικοί χρήστες τους, και η διοίκηση Υ/Β είναι μία από τις πιο απαιτητικές και επαγγελματικά καταρτισμένες του Π.Ν. Αλλωστε και ο ίδιος είναι «υποβρύχιος» και το γνωρίζει αυτό πολύ καλά.
Στη συνέχεια, ο Δ/ΝΚΣ και η ομάδα του έπρεπε να εξασφαλίσουν την επαρκή στελέχωση των ναυπηγείων και την επαναπρόσληψη πάνω από 700 απολυμένων διευθυντών, υπαλλήλων και εργατών. Εδώ ωστόσο έχουμε μια σημαντική σύγκρουση κουλτούρας, καθώς οι αξιωματικοί του Π.Ν. έχουν μεγάλη εμπειρία στη διαχείριση ανθρωπίνου δυναμικού, όμως στο πλαίσιο αρχών και κανονισμών του Π.Ν. Πώς θα μπορούσαν, λοιπόν, να διαχειριστούν τους εκατοντάδες συνδικαλιστές και πολίτες των ναυπηγείων;
Ο Δ/ΝΚΣ αντιλήφθηκε ότι έχει στα χέρια του ένα πρωτόγνωρο πρόβλημα, το οποίο απαιτούσε και πρωτόγνωρη λύση. Τελικά, η λύση του συμπεριελάμβανε ασυνήθιστες μεθόδους και πρακτικές διοίκησης, παίρνοντας συμβουλές ακόμη και από τη μαφία. Συγκεκριμένα, ο Δ/ΝΚΣ στράφηκε για βοήθεια στο κλασικό βιβλίο διοίκησης επιχειρήσεων με τίτλο «The Mafia Manager», αρχές εταιρικού μάνατζμεντ από έναν αρχηγό της ιταλικής μαφίας στις ΗΠΑ, το οποίο προτεινόταν να μελετηθεί από όλους τους αξιωματικούς της ομάδας. Οι ιστορίες τού πώς εφάρμοσε η ομάδα τις αρχές του βιβλίου είναι μοναδικές και θα ταίριαζαν περισσότερο σε σενάριο ταινίας, παρά σε άρθρο.
Πάντως, εκεί που μεγαλούργησε η ομάδα του Π.Ν. ήταν στη διαχείριση των τεχνολογικών προβλημάτων της ναυπήγησης των Υ/Β. Η ομάδα μοιράστηκε σε υποομάδες περίπου 10-20 ατόμων ανά Υ/Β, οι οποίες ήταν υπεύθυνες να καθοδηγούν και να συντονίζουν τα συνεργεία των ναυπηγείων για τις πιο βαριές ναυπηγικές εργασίες. Η ομάδα περιελάμβανε επίσης αξιωματικούς και υπαξιωματικούς που θεωρούνται γκουρού των ηλεκτρονικών, οι οποίοι αναλάμβαναν οι ίδιοι τις πιο ευαίσθητες ηλεκτρονικές εργασίες, ώστε να είναι προσωπικά υπεύθυνοι για τη διαχείριση των πολύπλοκων επιχειρησιακών συστημάτων.
Πολύ γρήγορα, η ομάδα του Π.Ν. αντιλήφθηκε ότι υπήρχαν τεράστια προβλήματα υπερχρεώσεων αλλά και καθυστερήσεων στην προμήθεια ανταλλακτικών. Για παράδειγμα, γερμανική εταιρεία ζητούσε 60.000 ευρώ για ένα τροφοδοτικό, το οποίο θα έπαιρνε μήνες για να παραδοθεί. Τελικά, οι τεχνικοί του Π.Ν. κατάφεραν να το κατασκευάσουν μόνοι τους σε μία μόλις ώρα με εφόδια που αγόρασαν από την εγχώρια αγορά με κόστος λιγότερο από 1.500 ευρώ. Μιλάμε, δηλαδή, για μόλις 2,5% της τιμής που ζητούσε ο κατασκευαστής.
Υπήρχαν όμως και περιπτώσεις όπου μετά από πολλές παρεμβάσεις σε πολύ ευαίσθητα ηλεκτρονικά, η ομάδα του Π.Ν. χρειάστηκε να ζητήσει τη συνδρομή κορυφαίας αμερικανικής κατασκευάστριας εταιρείας αμυντικού εξοπλισμού. Το πρόβλημα το είχαν λύσει οι δικοί μας τεχνικοί, αλλά δεδομένης της πολυπλοκότητας του εν λόγω συστήματος ήταν σημαντικό να ληφθεί και η γνώμη του κατασκευαστή. Οταν ο τεχνίτης της εταιρείας εξέτασε το εξάρτημα, δεν πίστευε την παρέμβαση που είχαν κάνει οι τεχνικοί του Π.Ν. και πήρε φωτογραφίες ώστε να τις μοιραστεί με τους συναδέλφους του. Μάλιστα, είπε χαρακτηριστικά ότι «δεν υπάρχει αυτό που κάνατε. Είναι η πρώτη φορά που βλέπω αυτό το εξάρτημα ανοιχτό, συνήθως αυτό δεν το ανοίγουμε ξανά αφού φύγει από το εργοστάσιο».
Αυτές οι μικρές διαδοχικές επιτυχίες τόνωσαν το ηθικό των στελεχών του Π.Ν., οι οποίοι δούλευαν σε καταιγιστικούς ρυθμούς. Αυτή η προσπάθεια όμως άξιζε, καθώς έβλεπαν καθημερινά πως είχε δημιουργηθεί ένα καλοκουρδισμένο σύστημα που εντόπιζε προβλήματα, τα έλυνε άμεσα, και η εμπειρία αυτή μεταφερόταν για τη γρηγορότερη επίλυση άλλων μελλοντικών κωλυμάτων. Πολλοί περιέγραψαν αυτή την εμπειρία ως τα καλύτερα και πιο «γεμάτα» από ικανοποίηση χρόνια της πολυετούς καριέρας τους στο Π.Ν.
Τελικά, αυτή η ομάδα, με την ενεργή συνδρομή των τεχνικών των ναυπηγείων, μπόρεσε να ενεργοποιήσει το πρώτο ελληνικό Υ/Β 214 και το εκσυγχρονισμένο Υ/Β 209 περίπου μέσα σε ένα εξάμηνο, και ακολούθησαν και τα υπόλοιπα λίγο αργότερα, γλιτώνοντας το ελληνικό Δημόσιο κόστος δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ.
Η διαδικασία αυτή όμως είχε πολλαπλά οφέλη, πέραν των Υ/Β.
Αυτή τη στιγμή, η διοίκηση Υ/Β έχει ίσως τους πιο τεχνολογικά καταρτισμένους αξιωματικούς και υπαξιωματικούς, σε αυτό το πάρα πολύ εξειδικευμένο αντικείμενο, παγκοσμίως. Ενας από αυτούς, ο οποίος είναι ακόμη κυβερνήτης ενός Υ/Β, ήταν ο μαέστρος της ενεργοποίησης των ηλεκτρονικών όλων των Υ/Β 214. Ο συγκεκριμένος αξιωματικός και η ομάδα του έλυσαν προβλήματα συνεννόησης όλων των ηλεκτρονικών συστημάτων των Υ/Β που δεν μπορούσαν να λύσουν ούτε οι κατασκευάστριες εταιρείες. Αν ήταν στον ιδιωτικό τομέα, τόσο ο νεαρός αξιωματικός όσο και η ομάδα του, θα είχαν λάβει τεράστια μπόνους αφού ουσιαστικά ήταν αυτοί που πήραν αδρανείς λαμαρίνες δισεκατομμυρίων και τις μετέτρεψαν στον φόβο και τον τρόμο του τουρκικού Π.Ν.
Είναι αξιοσημείωτο ότι η αξία όλων των εμπλεκομένων αναγνωρίστηκε από την υπηρεσία. Κάποιοι επιβραβεύτηκαν από τον αρχηγό του Π.Ν., ενώ οι περισσότεροι έλαβαν καίριες θέσεις ώστε να συνεχίσουν να προσφέρουν χρησιμοποιώντας τη γνώση, την εμπειρία, αλλά πάνω από όλα την ευελιξία και την εκτός πλαισίων σκέψη που απέκτησαν το διάστημα της ενεργοποίησης των Υ/Β.
Επίσης, η γνώση από αυτή τη μοναδική διαδικασία έχει μεταφερθεί ήδη στα πληρώματα όλων των ελληνικών Υ/Β, αλλά και στη Σχολή Υποβρυχίων, ώστε να γίνει κτήμα όλων των μελλοντικών γενεών που θα επανδρώσουν τα σκάφη μας.
Ταυτόχρονα, όμως, η ιστορία αυτή έχει και μια πικρή πτυχή. Υφίσταται η τάση πλέον, ικανά στελέχη του Π.Ν., αλλά και της Πολεμικής Αεροπορία και του Στρατού Ξηράς, να αποφασίζουν να ακολουθήσουν διαφορετικές καριέρες. Ατομα από το πρόγραμμα της ενεργοποίησης των Υ/Β, και όχι μόνο, στρέφονται τόσο στην ιδιωτική εγχώρια όσο και την παγκόσμια αγορά εργασίας. Φυσικά, δεν γνωρίζω ποια θα μπορούσε να είναι η λύση σε αυτό το πρόβλημα. Το μόνο που γνωρίζω είναι ότι τα άτομα αυτά είναι το πυρηνικό όπλο μας απέναντι σε μια ολοένα και πιο επιθετική Τουρκία, οπότε θα έπρεπε να είναι άμεση προτεραιότητα η αντιμετώπιση αυτού του φαινομένου.
Τέλος, αναρωτιέστε τι κάνει σήμερα ο «μαφιόζος» ανώτατος διοικητής του ναυτικού κλιμακίου Σκαραμαγκά, που οργάνωσε αυτό το μικρό θαύμα, του οποίου τους καρπούς δρέπουμε σήμερα; Αφού πήρε όλους τους βαθμούς που του επέτρεπε η υπηρεσία, τερμάτισε ευδοκίμως τη θητεία του ως αντιναύαρχος τον Σεπτέμβριο του 2020. Είναι μόλις 57 ετών. Μήπως να τον βλέπαμε καλύτερα διοικητή κάποιου μεγάλου κρατικού φορέα, αντί να είναι σπίτι του; Ισως η επόμενη αποστολή του να έπρεπε να είναι η ίδρυση και οργάνωση ενός ειδικού κρατικού φορέα που θα αξιοποιούσε στο μέλλον κατάλληλα άτομα, όπως αυτά της dream team των Υ/Β, καθώς αυτοί είναι τα πραγματικά μας υπερόπλα.
Η επαναστατική τεχνολογία
Τα υποβρύχια (Υ/Β) χωρίζονται σε πυρηνικά και συμβατικά. Τα πυρηνικά έχουν ουσιαστικά απεριόριστη αυτονομία, καθώς η ισχύς τους προέρχεται από πυρηνικό αντιδραστήρα. Μπορούν δηλαδή να παραμείνουν εν καταδύσει για όσο διάστημα είναι επιχειρησιακά αναγκαίο, ακόμη και μήνες ή και, θεωρητικά, χρόνια.
Αντιθέτως, τα συμβατικά Υ/Β, όπως τα έξι παλαιότερα ελληνικά Υ/Β 209, χρησιμοποιούν μπαταρίες, οι οποίες πρέπει να φορτίζονται κάθε λίγες ημέρες. Για τη φόρτισή τους, το Υ/Β απαιτείται να είναι σε μικρό βάθος ώστε να μπορέσει να ανυψώσει τον αναπνευστήρα του στην επιφάνεια της θάλασσας για να πάρει αέρα προκειμένου να λειτουργήσουν οι μηχανές που φορτίζουν τις μπαταρίες με τη βοήθεια γεννητριών. Σε αυτή τη φάση, τα Υ/Β είναι ευάλωτα.
Τα τέσσερα νεότερα Υ/Β 214, και το ένα αναβαθμισμένο 209, έχουν μια επαναστατική τεχνολογία που τους επιτρέπει να είναι εν καταδύσει πάνω από μήνα, όπως είδαμε στην πρόσφατη κρίση με την Τουρκία. Η τεχνολογία αυτή λειτουργεί ως εξής. Οπως είναι γνωστό, η ηλεκτρόλυση του νερού προκύπτει όταν εφαρμόσουμε ρεύμα σε δύο ηλεκτρόδια διασπώντας το νερό σε υδρογόνο και οξυγόνο. Τα Υ/Β 214 χρησιμοποιούν την αντίστροφη διαδικασία. Συνδυάζοντας υδρογόνο και οξυγόνο παράγουν νερό και ρεύμα, το οποίο φορτίζει τις μπαταρίες τους. Αυτή η διαδικασία είναι αθόρυβη και είναι αναερόβια, δηλαδή δεν απαιτεί το Υ/Β να ανέλθει σε περισκοπικό βάθος ώστε να έχει πρόσβαση σε αέρα για τη λειτουργία μηχανών που φορτίζουν τις μπαταρίες, όπως τα παλαιότερα 209. Ετσι, σε συνδυασμό με τη μαεστρία των πληρωμάτων μας, τα Υ/Β μας παραμένουν ανεντόπιστα.
* Ο κ. Νικόλας Κατσίμπρας διδάσκει στο πρόγραμμα επίλυσης συγκρούσεων του Πανεπιστημίου Columbia της Νέας Υόρκης, είναι σύμβουλος Διεθνών Σχέσεων και πρώην αξιωματικός του Πολεμικού Ναυτικού.
Ένα από μεγαλύτερα εγκλήματα της Ναζιστικής Γερμανίας κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Στις 13 Δεκεμβρίου του 1943 δυνάμεις της «Βέρμαχτ» σκότωσαν σχεδόν όλους τους άρρενες κατοίκους των Καλαβρύτων, σε αντίποινα για την εκτέλεση αιχμαλώτων Γερμανών στρατιωτών από τον ΕΛΑΣ.
