«Antikythera» και... Αντικύθηρα

• 

Το «Βιτσέντζος Κορνάρος» αναχωρεί από τα Αντικύθηρα, το νησί με τους μόλις 30 κατοίκους, για τον Πειραιά. Στην υποθαλάσσια περιοχή του νησιού άρχισαν νέες έρευνες, με Αμερικανούς, Ελβετούς και Ελληνες χρηματοδότες, στο σημείο όπου βρίσκεται το πλοίο που μετέφερε τον «μηχανισμό των Αντικυθήρων» αλλά και ένα άλλο αρχαίο ναυάγιο. 

 Στο Google Search, η λέξη «Antikythera» παράγει περίπου ένα εκατομμύριο αποτελέσματα. Είναι μια μικρή μονάχα αντανάκλαση του παγκόσμιου ενδιαφέροντος για το ναυάγιο που βρέθηκε στο νησί αλλά και το τεχνούργημα με τα γρανάζια. Η συστηματική μελέτη του μηχανισμού από διεθνή ομάδα ειδικών τα τελευταία χρόνια και η δημοφιλία της πρόσφατης έκθεσης στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο με το πολύτιμο φορτίο του πλοίου, συνέβαλαν αποφασιστικά να διοργανωθεί μια νέα διεθνής αποστολή στα Αντικύθηρα, ύψους 2-3 εκατομμυρίων δολαρίων που θα ολοκληρωθεί στις 15 Οκτωβρίου. Αμερικανοί, Ελβετοί και Ελληνες χρηματοδότες, επιστήμονες και δύτες ένωσαν τις δυνάμεις τους υπό την εποπτεία της Εφορίας Εναλίων Αρχαιοτήτων. Αναζητούν στον πυθμένα, ευρήματα του ναυαγίου που δεν είχαν ανασυρθεί: ακόμα και ορισμένα τμήματα του μηχανισμού, γλυπτά και χρηστικά είδη.

Οι έρευνες που προηγήθηκαν επιβεβαίωσαν την ύπαρξη και δεύτερου βυθισμένου σκαριού που φέρει τον ίδιο τύπο κεραμικής της ρωμαϊκής περιόδου όπως στο πλοίο του μηχανισμού. Είναι, λοιπόν, πιθανό το σενάριο να συνταξίδευαν και να βυθίστηκαν μαζί. Για να πραγματοποιήσουν τις υποθαλάσσιες αυτοψίες, οι δύτες θα έχουν στη διάθεσή τους τη «διαστημική» στολή Exosuit, ένα σκάφανδρο κατασκευασμένο με την τελευταία λέξη της τεχνολογίας, που δίνει στον χρήστη την αυτονομία να μείνει πολλές ώρες στον βυθό, σε μεγάλο βάθος, και να εργαστεί απερίσπαστα χωρίς τον περιορισμό του χρόνου και την επιβεβλημένη αποσυμπίεση των κλασικών καταδυτικών στολών με μπουκάλες. Είναι η πρώτη φορά παγκοσμίως που το σκάφανδρο θα χρησιμοποιηθεί για την ενάλια αρχαιολογία. Με αυτές τις εξαιρετικές προδιαγραφές και τις υψηλές προσδοκίες όλων, εξελίσσεται αυτήν την περίοδο η εθνικής σημασίας υποβρύχια αποστολή.

«Αγιος» ο πλοίαρχος

Εκτός όμως από τα «Antikythera», υπάρχουν και τα Αντικύθηρα. Αυτό το μικρό νησάκι μεταξύ Κρήτης και Κυθήρων με τους 30 κατοίκους, που είναι σχεδόν ξεχασμένο από τον θεό (και το ελληνικό κράτος). Η «Κ» το επισκέφθηκε πριν από λίγο καιρό. Στον μικρό οικισμό του λιμανιού με τα λιγοστά σπίτια, δεν υπάρχει μόνιμος γιατρός, ούτε ΑΤΜ. Κατά το παρελθόν η κοινότητα είχε απομείνει και χωρίς ακτοπλοϊκή σύνδεση με τον Πειραιά, ένα δυσοίωνο ενδεχόμενο που ακόμα αιωρείται στις κουβέντες με τους ντόπιους, ειδικά για το διάστημα μετά το τέλος Οκτωβρίου, που οι ξένοι θα έχουν φύγει, οι προβολείς θα έχουν σβήσει και θα είναι μόνοι με τη δύσκολη καθημερινότητα.

Στο καφενείο/ταβέρνα/μπακάλικο/ταχυδρομείο του κυρ Μύρωνα Πατακάκη, το μόνο μαγαζί, δηλαδή, ανάμεσα στις μικρές προμήθειες από μακαρόνια, ρύζια και κονσέρβες τόνου, ξεχωρίζει η φωτογραφία ενός άνδρα με στολή πλοιάρχου. Δεν είναι συγγενής ούτε καν συγχωριανός. Είναι ο Κεφαλονίτης πλοίαρχος του «Βιτσέντζος Κορνάρος», του πλοίου που κάνει το δρομολόγιο Κρήτη - Πειραιάς, περνώντας από τα Κύθηρα και τα Αντικύθηρα. Ο Δημήτρης Λαδάς είναι για τους Αντικυθήριους μια φιγούρα πατρική, ένας στοργικός άγιος. Ακόμα και αν δεν έχει να πάρει ή να αφήσει κανέναν στο νησί, πηγαίνει με το πλοίο για να τον βλέπουν: «Δεν έχουν άλλη επαφή με το έξω περιβάλλον οι άνθρωποι, παρά το πλοίο. Συχνά όταν φτάνει το καράβι 2 τα ξημερώματα, ακόμα και με κακοκαιρία, μερικοί ξυπνούν για να έρθουν να μας δουν» μας λέει σε μια συζήτηση μέσα στην καμπίνα του. Αλλοι προκάτοχοί του απέφευγαν το λιμάνι του νησιού που είναι το μάτι του βοριά, αλλά εκείνος δεν υπολογίζει καμιά φουρτούνα. Φέρνει μάλιστα λουκουμάδες και εφημερίδες στους κατοίκους και εκείνοι του δίνουν σταμναγκάθι και κατσικάκι.

Το ίδιο νόστιμο φαγητό δοκιμάσαμε και εμείς στην πρόσφατη επίσκεψη στον κυρ Μύρωνα. Παρέα μας ο Γιάννης Γλιτσός, πρόεδρος των απανταχού Αντικυθήριων: «Και πού δεν έχουμε συντοπίτες! Από τη Χιλή ώς την Αμερική και την Αυστραλία, σκορπίσαμε λόγω φτώχειας. Ομως κανένας δεν ξεχνά το νησί, το καλοκαίρι κάνουν όλοι το μακρύ ταξίδι της επιστροφής με παιδιά και εγγόνια. Τον χειμώνα είμαστε 30 άτομα. Ο νεότερος είναι σαραντάρης, ο μεγαλύτερος ενενηντάρης. Αυτό το διάστημα, ο διευθυντής του νοσοκομείου Κυθήρων μας στέλνει γιατρό που κάθεται μία εβδομάδα και ύστερα τον αντικαθιστά άλλος. Ομως και στα Κύθηρα έχουν λιγοστέψει οι αγροτικοί γιατροί και φοβόμαστε ότι παρότι φτιάχτηκε ιατρείο θα μείνουμε χωρίς γιατρό. Κάποια στιγμή πρέπει το κράτος να δει με σοβαρότητα τι θα κάνει με τις μικρές κοινότητες, τα ακριτικά νησιά. Πληρώνουμε τέλη κυκλοφορίας για ένα δίκτυο 6 χλμ. συνολικά. Και περιμένουμε να δούμε πόσο θα μας έρθει ο ΕΝΦΙΑ...».

«Λοιπόν, πόσες γυναίκες ζείτε εδώ;» ρωτήσαμε την κυρία Πόπη Προγουλάκη, που μας δέχθηκε σπίτι της για καφέ και κέρασμα. Δύο παστρικά δωμάτια με τσιμεντένιο πάτωμα, εργόχειρα, φωτογραφίες, μαζί με μια καλαθούνα με νεογέννητα γατιά. «Δεν ξέρω, παιδί μου, δεν μετριόμαστε. Είναι γρουσουζιά. Και στεναχώρια τόσο λίγοι που ’μαστε...». Για μερικούς μήνες υπάρχουν λίγοι νέοι στο νησί. Είναι οι ορνιθολόγοι. Η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία έχει στήσει σταθμό και παρακολουθεί τον μεταναστευτικό ρου των πουλιών, άνοιξη και φθινόπωρο.

Φεύγει κανείς από αυτόν τον αφιλόξενο -από τους αέρηδες - βράχο, με αίσθημα βαρύ για την μοίρα των κατοίκων. Και δεν μπορεί να σκεφτεί ότι από την αποστολή στα «Antikythera» των 2 - 3 εκατ. δολαρίων, στα Αντικύθηρα δεν θα μείνει τίποτα. Μήπως θα έπρεπε να το φροντίσει το ελληνικό κράτος για τα επόμενα τουλάχιστον χρόνια, καθώς η έρευνα θα συνεχιστεί για πολλά ακόμα καλοκαίρια;